ଗୋପବନ୍ଧୁ ଚୌଧୁରୀ – ଏକ ବିରଳ ବ୍ଯକ୍ତିତ୍ବ

 ଗୋପବନ୍ଧୁ ଚୌଧୁରୀ – ଏକ ବିରଳ ବ୍ଯକ୍ତିତ୍ବ

ଦେବେନ୍ଦ୍ର ନାଥ ରାଉତ

ଓଡ଼ିଶାରେ ସ୍ବାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମର ଗୌରବ ଗାଥା ଆଲୋଚନା ହେଲେ ଯେଉଁ କେତେଜଣ ମହାମନୀଷୀଙ୍କ ନାମ ସମ୍ମାନର ସହିତ ନିଆଯାଏ ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଗୋପବନ୍ଧୁ ଚୌଧୁରୀଙ୍କ ନାମ ଅନ୍ୟତମ| ସମସ୍ତ ଭୋଗ ବିଳାଶକୁ ତ୍ୟାଗକାରୀ ଗାନ୍ଧୀବାଦକୁ ନିଜ ଜୀବନର ବ୍ରତ ଭାବରେ ଗ୍ରହଣ କରି ପଦପଦବୀ ଠାରୁ ନିଜକୁ ଦୂରେଇ ରଖି ଏକ ଋଷି ପ୍ରତିମ ଜୀବନର ବିରଳ ଉଦାହରଣ ସୃଷ୍ଟି କରି ଯାଇଛନ୍ତି ଓଡ଼ିଶାର ସାବରମତୀ ‘ଅଳକା ଆଶ୍ରମର’ର ସନ୍ଥ ଗୋପବାବୁ| ସେ ଏକାଧାରରେ ଜଣେ ଗାନ୍ଧୀବାଦୀ,ସ୍ବାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମୀ, ସମାଜ ସଂସ୍କାରକ, ସମାଜ ଚିନ୍ତକ, ଲେଖକ ଓ ମାନବ ବାଦର ଧ୍ଵଜାବାହକ ବ୍ଯକ୍ତିତ୍ବ ଥିଲେ |

୮ ମଇ ୧୮୯୫ ରେ ଅଭିବକ୍ତ କଟକ ଜିଲ୍ଲା ବର୍ତ୍ତମାନର ଜଗତସିଂହପୁର ଜିଲ୍ଲାର ଖେରାସର ଜମିଦାର ପରିବାରେରେ ସେ ଜନ୍ମ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ| ଜଣେ ଜଣାଶୁଣା ଓକିଲ, ଉତ୍କଳ ସମ୍ମିଳନୀର ନେତା ତଥା କଟକ ଜିଲ୍ଲା ବୋର୍ଡର ଉପାଧ୍ୟକ୍ଷ ଗୋକୁଲାନନ୍ଦ ଚୌଧୁରୀଙ୍କ ପୁତ୍ରଭାବରେ ସେ ଜନ୍ମ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ| ସେ କଲିକତା ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟର ପ୍ରେସିଡେନ୍ସି କଲେଜରୁ ଗଣିତରେ ଏମଏ ୧୯୧୪ ମସିହାରେ ଏବଂ ସେହି ସମାନ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟର ପ୍ରାଥମିକ ଆଇନ ୧୯୧୭ ମସିହାରେ ଶିକ୍ଷା ସମାପନ କରି ବ୍ରିଟିଶ ସରକାରରେ ଜଣେ ଡେପୁଟି ମାଜିଷ୍ଟ୍ରେଟ୍ ଭାବରେ କଟକ ଠାରେ ୧୯୧୭ ମସିହାରେ ସେବାରେ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ |

୧୯୨୧ ମସିହାର ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ଯେତେବେଳେ ସେ ସରକାରୀ ସେବାର ଚାରି ବର୍ଷ ପୂରଣ କରିନଥିଲେ, ସେତେବେଳେ ସେ ସରକାରୀ ଚାକିରିରୁ ଇସ୍ତଫା ଦେଇଥିଲେ ଏବଂ ଅବଶିଷ୍ଟ ଜୀବନକୁ ଦେଶର ସେବାରେ ନିୟୋଜିତ କରିବାକୁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇଥିଲେ। ଗୋପା ବାବୁଙ୍କ ଏପରି ଅଦ୍ୱିତୀୟ ନିଷ୍ପତ୍ତି କେବଳ ଓଡିଶାର ଲୋକଙ୍କୁ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ କଲା ନାହିଁ ବରଂ ଜାତୀୟସ୍ତରରେ ଏକ ଆଲୋଡନ ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲା | ତାଙ୍କର ଏହି ନିଷ୍ପତି ଖାଲି ଓଡ଼ିଶା ନୁହେଁ ଦେଶର ଅନେକ ଅଞ୍ଚଳରେ ଉଦାହରଣ ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲା ଓ ଯୁବକ ଯୁବତୀଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଜାତୀୟ ଆନ୍ଦୋଳନ ପ୍ରତି ପ୍ରତିବଦ୍ଧତା ବୃଦ୍ଧିକରିବାରେ ସହାୟକ ହୋଇଥିଲା | ତାଙ୍କର ଅସମାପ୍ତ ଆତ୍ମଜୀବନୀରେ ଗୋପା ବାବୁ ଲେଖିଛନ୍ତି, "ସାତ୍ୱିକ ଜୀବନ ଅନୁଭବ କରିବାର ଇଚ୍ଛା ମୋତେ ଅତିକ୍ରମ କରିସାରିଛି। ମୁଁ ଏକ ସ୍ବାଧୀନ କାର୍ଯ୍ୟ ପରିବେଶକୁ ଗ୍ରହଣ କରି ମୋର ଭାଗ୍ୟ ପରୀକ୍ଷା କରିବାକୁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇଛି।" ପ୍ରକୃତରେ ତାଙ୍କ ଇସ୍ତଫା ପତ୍ରରେ ସେ ଲେଖିଛନ୍ତି, "ଏହି ଚାକିରିରେ ମଣିଷର ବିକାଶ ପାଇଁ କୌଣସି ସୁଯୋଗ ନାହିଁ।"

ସେହି ଇସ୍ତଫା ଘଟଣା ଥିଲା ନିଃସନ୍ଦେହରେ ଏକ ଅସାଧାରଣ ପଦକ୍ଷେପ ଏବଂ ସ୍ପଷ୍ଟ ଭାବରେ ଏକ ନିର୍ଭୀକ ନିଷ୍ପତ୍ତି ଥିଲା ଯାହା ଗୋପା ବାବୁଙ୍କୁ ତୁରନ୍ତ ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନର କେନ୍ଦ୍ର ବିନ୍ଦୁକୁ ନେଇଯାଇଥିଲା । ଯଦିଓ ଲୋକଙ୍କ ଦୃଷ୍ଟିରେ ଏହା ଏକ ବଡ ବଳିଦାନ ଥିଲା ତଥାପି ସେ ଚାକିରିରୁ ଇସ୍ତଫା ଦେବା ଏକ ବଡ଼ ବଳିଦାନ ବୋଲି ଭାବି ନଥିଲେ | ବଳିଦାନ ବିଷୟରେ ତାଙ୍କର ଏକ ଭିନ୍ନ ଦର୍ଶନ ଥିଲା | ତାଙ୍କ ଅନୁଯାୟୀ 'ବଳିଦାନ' ହେଉଛି ଏକ ଚରମ ଅବସ୍ଥା, ଅତ୍ୟନ୍ତ ଆନନ୍ଦଦାୟକ, ଯାହା ଦୀର୍ଘ ଦିନ ଧରି ଆତ୍ମ ଶୁଦ୍ଧତା ଏବଂ ଦୃଢତା ପରେ ପହଞ୍ଚିଥାଏ। ସ୍ୱଭାବିକ ଭାବରେ ଗୋପା ବାବୁ ସମସ୍ତ ପ୍ରକାରର ସମ୍ମାନକୁ ନିଜଠାରୁ ଦୂରେଇ ରଖୁଥିଲେ| ସେ ଭୟ କରୁଥିଲେ ଯେ ଏହିପରି ସମ୍ମାନ ସାଧାରଣ ଲୋକଙ୍କ ସହିତ ତାଙ୍କର ମିଶ୍ରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ବାଧା ସୃଷ୍ଟି କରିପାରେ | ୧୯୫୬ ମସିହାରେ, ସେ ଉତ୍କଳ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟର ସମ୍ମାନଜନକ ପିଏଚଡି ପ୍ରଦାନ କରିବା ପ୍ରସ୍ଥାବକୁ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କରିଥିଲେ। କହିଥିଲେ “ଆଉ ଡିଗ୍ରୀ ନାହିଁ | ଶିକ୍ଷା ମୋତେ ମୋର ସହକର୍ମୀଙ୍କଠାରୁ ଅଲଗା କରିଦେଇଛି | "

ସ୍ବାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମରେ ଯୋଗଦେବା ସହିତ ନିଜର ଜୀବନ ଶୈଳୀକୁ ଅତ୍ୟନ୍ତ  ସାଧାରଣ ସ୍ତରକୁ ନେଇ ଯାଇଥିଲେ | ଚରଖାରେ ସୂତା କାଟି ସେଥିରୁ ବସ୍ତ୍ର ବୁଣି ପରିଧାନ କରିବା, ଶାକାହାରୀ ଜୀବନ ଧାରଣ କରିବା ସହିତ ଏକ ସାଧାରଣ କୃଷକ ପରି କୃଷିକ୍ଷେତ୍ରରେ କାମ କରିବା ତାଙ୍କ ପ୍ରତିବଦ୍ଧିତ ଜୀବନର ପ୍ରମାଣ ଦିଏ | ଏହା ସାଧାରଣ ପରି ମନେହେଲେ ମଧ୍ୟ ସେ ସମୟରେ ଏକ ଜମିଦାର ପରିବାରରେ ଜନ୍ମ ଗ୍ରହଣ କରି ବିଳାସ ବ୍ୟସନରେ ବାଲ୍ୟ କାଳ ଅତିବାହିତ କରି ଯୌବନରେ ଏପରି କଠୋର ଜୀବନ ଧାରଣକୁ ଗ୍ରହଣ କରିବା ବାସ୍ତବରେ ଏକ ଅନନ୍ୟ ତ୍ୟାଗ ଓ ବିରାଟ ବଳିଦାନର ନିଦର୍ଶନ|

ସେ ସମୟର ଅବିଭକ୍ତ କଟକ ଜିଲ୍ଲା ବର୍ତ୍ତମାନ ଜଗତ୍ସିଂହପୁର ଜିଲ୍ଲାକୁ ତାଙ୍କର ପ୍ରଥମ କର୍ମଭୂମି ଭାବରେ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ | ଜାନୁୟାରୀ ୧୯୨୨  ମସିହାରେ ତାଙ୍କର ପ୍ରଚେଷ୍ଠରେ ଅଳକା ଆଶ୍ରମ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିଲା। ଏଥି ସହିତ ସେହିଠାରେ କୌଣସି ସରକାରୀ ସହାୟତା ବିନା ଏକ ଜାତୀୟ ବିଦ୍ୟାଳୟ,ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀ ମାନଙ୍କୁ ଶିକ୍ଷାଦାନ ଦେବାସହିତ ସମାଜ ଗଠନ, ଚରିତ୍ର ଗଠନ, ପରିବେଶ ସୁରକ୍ଷା, କର୍ମନିଯୁକ୍ତି କୌଶଳ ପ୍ରଭୁତି ଶିକ୍ଷା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଉଥିଲା| କଲେରା ଏବଂ ମ୍ୟାଲେରିଆ ଭଳି ରୋଗ ସହିତ ଲଢିବା ପାଇଁ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ମାନ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଉଥିଲା| ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ସେ ନିଜର କର୍ମଭୂମି ବରୀଠାରେ ସ୍ଥିରୀକୃତ କରିଥିଲେ | ନିଜ ଜୀବନର ବହୁମୂଲ୍ୟ ସମୟ ସେ ସେହିଠାରେ ରହି ସମାଜର ଶେଷ ସ୍ତରରେ ରହୁଥିବା ଲୋକମାନଙ୍କ ଉନ୍ନତି ପାଇଁ ନିର୍ବାହ କରିଥିଲେ|

ଗୋପା ବାବୁ ରାଜନୈତିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସକ୍ରିୟ ଥିଲେ। ସେ ବିଶ୍ବାସ କରିଥିଲେ ଯେ ବ୍ରିଟିଶ ଶାସନର ଯୁଆଳିରୁ ଦେଶକୁ ମୁକ୍ତ କରିବା ପାଇଁ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ଆହ୍ବାନର ଜବାବ ଦେବା ହେଉଛି ପ୍ରଥମ କାର୍ଯ୍ୟ। ତେଣୁ, ଯେତେବେଳେ ୧୯୨୧ ମସିହାରେ, ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନିଆଗଲା ଯେ ଓଡ଼ିଶାକୁ ଏଆଇସିସି ରେ ପ୍ରତିନିଧିତ୍ୱ କରାଯିବା ଉଚିତ୍, ସେ ସ୍ଵାଭାବିକ ଭାବରେ ଓଡ଼ିଶାର ପ୍ରତିନିଧିତ୍ୱ କରିବାକୁ ମନୋନୀତ ସଦସ୍ୟମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଜଣେ ଥିଲେ । ଓଡ଼ିଶାରେ ତାଙ୍କର ଦାୟିତ୍ୱ କଂଗ୍ରେସକୁ ପ୍ରଚାର କରିବା, ଏହାର ସାଂଗଠନିକ ଭିତ୍ତିଭୂମି ବିସ୍ତାର କରିବା, କଂଗ୍ରେସ କାର୍ଯ୍ୟାଳୟର ଦାୟିତ୍ୱରେ ରହିବା ଏବଂ କଂଗ୍ରେସ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପରିଚାଳନା କରିବା ଥିଲା | ସେ ପ୍ରଶଂସନୀୟ ଦକ୍ଷତା ସହିତ ନିଜର କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ପାଳନ କରିଥିଲେ |

ସେ ନିଜ ପାଇଁ କ୍ଷମତା ହାସଲ କରିବାକୁ କେବେ ଇଚ୍ଛା କରିନଥିଲେ। ତାଙ୍କର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଥିଲା କଂଗ୍ରେସକୁ ମଜବୁତ କରିବା। କାରଣ, ସେ ବିଶ୍ୱାସ କରୁଥିଲେ ଯେ କେବଳ ଏକ ଶକ୍ତିଶାଳୀ କଂଗ୍ରେସ ସ୍ୱାଧୀନତା ହାସଲ କରିପାରିବ। ସେ ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ହରିହରଙ୍କୁ ଲେଖିଥିଲେ, "ମୁଁ ପ୍ରାଦେଶିକ ବିଧାନସଭା ପାଇଁ ପ୍ରତିଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱିତା ନକରିବାକୁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇଛି। କଂଗ୍ରେସ କର୍ମୀମାନଙ୍କର ଏକ ଦଳ ଗଠନ ହେବ। ସେମାନେ କୌଣସି କମିଟିରେ ବସିବେ ନାହିଁ କିମ୍ବା କୌଣସି ବୋର୍ଡର ସଦସ୍ୟ ହେବେ ନାହିଁ। କଂଗ୍ରେସର କର୍ମକର୍ତ୍ତା ଭାବରେ ନମ୍ର ରହିବେ ଏବଂ କଂଗ୍ରେସକୁ ମଜବୁତ କରିବା ପାଇଁ ସବୁକିଛି ବଳିଦାନ ଦେବେ।“ ସେ ଜଣେ ନମ୍ର କଂଗ୍ରେସ କର୍ମୀ ଭାବରେ କଂଗ୍ରେସକୁ ଦୃଢ କରିବାକୁ ସ୍ଥିର କରିଥିଲେ। ଯେତେବେଳେ ବି କଂଗ୍ରେସ ସଙ୍କଟର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେଇଛି ସେ ନେତୃତ୍ୱ ଗ୍ରହଣ କରିବାକୁ କେବେ ବି ପଛଘୁଞ୍ଚା ଦେଇ ନାହାଁନ୍ତି। ୧୯୩୮ ମସିହାରେ ଓଡ଼ିଶା କଂଗ୍ରେସ ପାଇଁ ଏହା ଅତ୍ୟନ୍ତ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ମୁହୂର୍ତ୍ତରେ ଥିଲା, ଯେତେବେଳେ ଦୁଇ ବରିଷ୍ଠ ନେତାଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଡକ୍ଟର ଏଚ୍.କେ ମହାତ୍ମା ଏବଂ ପଣ୍ଡିତ ନୀଲକାନ୍ତ ଦାସଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ତୀବ୍ରତା ଦେଖାଦେଇଥିଲା, ସେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ପଦରୁ ଇସ୍ତଫା ଦେବା ପରେ ଉତ୍କଳ ପ୍ରାଦେଶିକ କଂଗ୍ରେସ କମିଟିର ସଭାପତି ପଦ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ। ଖଦି ଆନ୍ଦୋଳନରେ ତାଙ୍କର ହୃଦୟରୁ ଯୋଗଦାନ ମଧ୍ୟ କଂଗ୍ରେସକୁ ମଜବୁତ କରିବା ପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଥିଲା|

ଗୋପାବନ୍ଧୁ ଗାନ୍ଧୀଜୀଙ୍କର ଜଣେ ଦୃଢ ଅନୁଗାମୀ ଓ ସମର୍ପିତ କଂଗ୍ରେସ କର୍ମୀ ଥିଲେ। ତେଣୁ, ସେ ନିଶ୍ଚିତ ଭାବରେ ଆଶା କରିଥିଲେ ଯେ ସ୍ବାଧୀନତା ପରେ ସମସ୍ତ ପ୍ରକାର ଅସମାନତା ଏବଂ ଅର୍ଥନୈତିକ ପାର୍ଥକ୍ୟରୁ ମୁକ୍ତ ଏକ ଆତ୍ମନିର୍ଭରଶୀଳ ସମାଜ ଗଠନ ପାଇଁ ତାଙ୍କର ସଂକଳ୍ପ ପୂରଣ କରିବାରେ କୌଣସି ଅସୁବିଧାର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେବେ ନାହିଁ | କିନ୍ତୁ ତାହା ସେପରି ହୋଇନଥିଲା। ସେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ହତାଶ ହୋଇପଡିଥିଲେ ଯେ ସରକାରରେ ଶାସନ କରୁଥିବା କଂଗ୍ରେସ କର୍ମୀଙ୍କ କାର୍ଜୀ ଧାରା ନିଜକୁ ଗାନ୍ଧୀ ନୀତିଠାରୁ ଦୂରେଇ ରଖିଛି। ୧୯୫୦ ମସିହା ସୁଦ୍ଧା ଗୋପା ବାବୁ ହୃଦୟଙ୍ଗମ କରିସାରିଥିଲେ ଯେ କଂଗ୍ରେସ ଦଳ ବଦଳିଛି ଏବଂ ଏହାର ଚରିତ୍ର ହ୍ରାସ ପାଇଛି ଏଥିପାଇଁ ତାଙ୍କ ଭିତରେ, ବିଦ୍ରୋହ କରିବାର ଚିନ୍ତା ଉଦ୍ରେକ ହେଉଥିଲା | ସେ କଂଗ୍ରେସ ଶାସନ କାଳରେ ଗାନ୍ଧୀ ଆଦର୍ଶବାଦର ଉଲ୍ଲଂଘନକୁ ଦେଖି ପାରୁଥିଲେ| ଗୋପା ବାବୁ ଭଲଭାବେ ନିରୀକ୍ଷଣ କରିଥିଲେ ଯେ କଂଗ୍ରେସ ଶାସନ କାଳରେ ଶିକ୍ଷିତ ତଥା ଅର୍ଥ ପ୍ରାପ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତି ଅଧିକ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ତଥା ଶକ୍ତିଶାଳୀ ହେଉଥିବାବେଳେ ଅଶିକ୍ଷିତ ଏବଂ ଗରିବ ଲୋକ ଅଧିକରୁ ଅଧିକ ବଞ୍ଚିତ ହେଉଥିଲେ । ସେ ପ୍ରାୟ ନିଶ୍ଚିତ ଥିଲେ ଯେ ତତ୍କାଳୀନ ସରକାର ଏବଂ ପ୍ରଚଳିତ  ଅର୍ଥନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଗରିବ ଏବଂ ଅଶିକ୍ଷିତଙ୍କର କୌଣସି ସ୍ଥାନ ନାହିଁ। ତେଣୁ ସେ ଏପରି କ୍ଷମତା ହାସଲ କରିବା ପାଇଁ ନିର୍ବାଚନର ମାଧ୍ୟମ ଉପରେ ପ୍ରଶ୍ନ ଉଠାଉଥିଲେ ଏବଂ ଫଳସ୍ୱରୂପ ଭୋଟ୍ ନଦେବାକୁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇଥିଲେ। କଂଗ୍ରେସ ଶାସନ ଏବଂ ଶାସକମାନଙ୍କ ଉପରେ ନିରାଶ ହେବା ନିଶ୍ଚିତ ଭାବରେ ଗୋପା ବାବୁଙ୍କ ପାଇଁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଦୁଃଖଦ ଅନୁଭୂତି ଥିଲା | ବୋଧହୁଏ ଏହାର କାରଣ ଥିଲା ଗୋପା ବାବୁ, ୧୯୫୨ ମସିହାରେ ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ବିନୋବା ଭାଭେଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଭୁଦାନ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ।

ଭୁଦାନ  ଆନ୍ଦୋଳନରେ ଗୋପା ବାବୁ ଜଡିତ ଥିଲେ। କିନ୍ତୁ ଖୁବ୍ ଶୀଘ୍ର ତାଙ୍କର ଆଭିମୁଖ୍ୟ ଅଲଗା ଦେଖାଗଲା| ଆନ୍ଦୋଳନ ସମୟରେ ଦାନ ହୋଇଥିବା ଗ୍ରାମଗୁଡିକରେ ଗଠନମୂଳକ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାକୁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନିଆଯାଇଥିଲା। ଏହି କାମ ସର୍ବ ସେବା ସଂଗଠନକୁ ଦାୟିତ୍ୱ ଦିଆଯାଇଥିଲା | ଅନୁଦାନ ପ୍ରାପ୍ତ ସ୍ଵେଚ୍ଛାସେବୀଙ୍କ  ଦ୍ୱାରା ଏପରି କାର୍ଯ୍ୟ କରିବା ସପକ୍ଷରେ ସର୍ବ ସେବା ସଂଗଠନର ସଚିବ ଆନ୍ନା ସାହେବ ସାହସ୍ରାବୁଦେ ଯୁକ୍ତି କରିଥିଲେ। ଗୋପା ବାବୁ ସାହସ୍ରାବୁଦେଜୀଙ୍କ ସହ ଏକମତ ହୋଇପାରିଲେ ନାହିଁ। ସେ ସର୍ବଦା ଏକ ଆତ୍ମନିର୍ଭରଶୀଳ ସମାଜ ଗଠନ କରିବାକୁ ଚାହୁଁଥିଲେ। ଗୋପା ବାବୁ ନିଶ୍ଚିତ ଥିଲେ ଯେ ଭୁଦାନ ଆନ୍ଦୋଳନର ଗଠନମୂଳକ କାର୍ଯ୍ୟ ବାହ୍ୟ ତଥା ବାହ୍ୟ ଶ୍ରମିକଙ୍କ ପାଣ୍ଠିରୁ କରାଯିବା ଉଚିତ ନୁହେଁ; ସ୍ଥାନୀୟ ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କୁ ସୃଷ୍ଟି କରାଯିବା ଉଚିତ୍ ଏବଂ ସ୍ୱେଚ୍ଛାସେବୀ ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କୁ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦିଆଯିବା ଉଚିତ୍, ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଦରମା ପାଇଥିବା ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କୁ ନୁହେଁ| ସେହି ଦିନରୁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିବା ଗଠନମୂଳକ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବା ପାଇଁ ବାହାରୁ ପାଣ୍ଠି ସଂଗ୍ରହ କରିବାର ପରମ୍ପରା ଗୋପା ବାବୁଙ୍କ ଆନ୍ତରିକ ବିରୋଧ ସତ୍ତ୍ୱେ ପ୍ରତ୍ୟାହାର  ହୋଇପାରିଲା ନାହିଁ। ଆଜି ଏହା ଭାରତୀୟ ସମାଜରେ ଏକ ସାଧାରଣ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପାଲଟିଛି। ସ୍ୱେଚ୍ଛାସେବୀମାନେ ବର୍ତ୍ତମାନ ଏକ ନୂତନ ପରିଚୟ ସହିତ ବେତନ ପ୍ରାପ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତି: ବୃତ୍ତିଗତ ସାମାଜିକ କର୍ମୀ ଭାବରେ କାମ କରୁଛନ୍ତି| ଯେଉଁଠି ସେବା ପାଇଁ ପ୍ରତିବଦ୍ଧତା କମ ଓ ବେତନ ବା ପାରିଶ୍ରମିକ ପାଇଁ ଆନ୍ତରିକତା ଅଧିକ ପରିଲକ୍ଷିତ ହେଉଛି|

ଗୋପା ବାବୁ ଯାହା ଭାବୁଥିଲେ, ସେ କହୁଥିଲେ ଏବଂ ସେ ଯାହା କହୁଥିଲେ, ସେ କରୁ ଥିଲେ | ସେ କାର୍ଯ୍ୟରେ ବିଶ୍ୱାସ କରୁଥିଲେ | ସେ ଅନ୍ୟମାନଙ୍କୁ ଦେଇଥିବା ପରାମର୍ଶ, ତାଙ୍କ ଜୀବନ ଏବଂ ଆଚରଣରେ ଦେଖାଇଥିଲେ|

ଶିକ୍ଷାବିତ ସମାଜସେବୀ, ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ,

 ମୋ: ୯୩୫୦୧୨୭୩୭୦